Łódzka Palmiarnia jest jedną z najbardziej nowoczesnych w Europie i należy do grupy najciekawszych budynków w Łodzi. Otaczający ją Park Źródliska (wpisany do rejestru zabytków) jest najstarszym parkiem miejskim w Łodzi, powstałym na początku XIX w. z części okolicznych lasów. Palmiarnia w Łodzi udostępniona została odwiedzającym w 1956 roku, a wiele spośród najstarszych roślin pochodzi z oranżerii łódzkich fabrykantów i carskich urzędników.
Krótka historia Palmiarni
Historia kolekcji egzotycznych Palmiarni Ogrodu Botanicznego w Łodzi jest znacznie starsza od historii samego obiektu. Najstarsze rośliny znajdujące się w kolekcji, trafiły do Łodzi najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIX wieku. Były one ozdobą oranżerii carskich urzędników oraz łódzkich fabrykantów, którzy zgodnie z ówczesną modą zawzięcie prześcigali się w ich kolekcjonowaniu, które stało się rozrywką i snobizmem dla najbogatszych. Tym sposobem przypałacowe oranżerie zamieniły się w miejsca przepełnione roślinami z różnych zakątków świata.
W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia katastrofalny stan techniczny budynku Palmiarni oraz nie mieszczące się już w nim palmy, wymusiły na władzach miasta podjęcie kolejnej decyzji dotyczącej dalszych losów kolekcji. Początkowo zastanawiano się nad budową nowej Palmiarni na terenie Ogrodu Botanicznego według zmodyfikowanego projektu z lat siedemdziesiątych. Jednak w trosce o palmy będące żywymi świadkami historii naszego miasta, których korzenie na stałe wrosły w podłoże, 14 czerwca 1995 roku Rada Miejska Łodzi podjęła decyzję o modernizacji Palmiarni. Pozostawiono ją w Parku Źródliska I, gdyż przesadzenie wiekowych palm na nowe miejsce nie dawało gwarancji na ich przeżycie.
Prace remontowe związane z kompleksową przebudową Palmiarni rozpoczęto w sierpniu 1999 roku. Była to bardzo skomplikowana technologicznie i kosztowna inwestycja, gdyż ze względu na palmy wrośnięte w podłoże stary budynek przed jego rozbiórką musiał być najpierw obudowany nową fasadą Palmiarni. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, iż wszelkie prace budowlane prowadzono na terenie zabytkowego parku, między kilkusetletnimi dębami – pomnikami przyrody, które nie mogły zostać uszkodzone.
Kompleksową modernizację łódzkiej Palmiarni zakończono w 2003 roku i udostępniono ją zwiedzającym. W chwili obecnej powierzchnia ekspozycyjna Palmiarni wynosi 1100 m² i składa się z trzech pawilonów wystawowych, przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych. Obecnie kolekcja roślin egzotycznych Ogrodu Botanicznego liczy około 9000 okazów, należących do blisko 2000 taksonów ze 120 rodzin botanicznych. Najliczniej prezentowanymi rodzinami są storczykowate (ponad 390 taksonów) i kaktusowate (ponad 230 taksonów).
Nowoczesne rozwiązania
W zmodernizowanej Palmiarni zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań technologicznych, zapewniających odpowiednie warunki klimatyczne dla roślin oraz podnoszących estetykę obiektu. Najciekawszym rozwiązaniem jest sposób ogrzewania palmiarni, w której próżno szukać grzejników lub nawiewów ciepłego powietrza. Ich rolę spełnia tzw. zintegrowana fasada grzewcza, czyli elewacja Palmiarni składająca się z tafli zespolonych szyb połączonych ze sobą aluminiowymi szprosami, w których znajduje się instalacja grzewcza.
Pawilon śródziemnomorski
Najwyższy pawilon łódzkiej Palmiarni o powierzchni 422 m², wysokości 22 metrów, mieści w sobie rośliny charakterystyczne dla zawsze zielonych, wilgotnych lasów równikowych. Jest to fascynująca ekspozycja, w której zgromadzono m.in. 150-letnie palmy Niektóre z egzemplarzy znajdują się tutaj od początku istnienia Palmiarni, a wcześniej znajdowały się w kolekcjach zamożnych mieszkańców miasta Łódź.
Pozostałe rośliny znajdujące się w tej części obiektu to m.in. cytrusy, laury i gardenie, które naturalnie rosną wzdłuż równika, między równoleżnikami o wartości 10 (20°) szerokości geograficznej północnej i południowej.
Pawilon tropikalny
Pawilon roślinności twardolistnej to największe i najbardziej zachwycające pomieszczenie w Palmiarni. Zajmuje powierzchnię 588 m², a jego wysokość w szczycie osiąga 16 m. Rosną tu niewielkie rośliny pochodzące ze strefy podzwrotnikowej, która charakteryzuje się deszczową zimą i gorącym, suchym latem. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca wynosi 20-25°C, zimą zaś średnie miesięczne temperatury powietrza nie przekraczają 10° i zdarzają się także mroźne dni.
W pawilonie zgromadzono zachwycającą kolekcję roślinności twardolistnej zwanej czasami śródziemnomorską, w której dominują rośliny krzewiaste lub małe drzewa o liściach niewielkich, zimozielonych, skórzastych i sztywnych.
Kolekcja kaktusów i sukulentów
Najmniejszy z pawilonów Palmiarni, o powierzchni 100 m², przeznaczony jest do uprawy roślin ze strefy zwrotnikowej. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą w tej strefie 20-26°C. Dobowe wahania temperatury powietrza są bardzo znaczne – w dzień może ona przekroczyć 50°C, a nocą spaść poniżej 0°C.
Pawilon roślinności pustyń i półpustyń potocznie nazywany jest „kaktusiarnią”, choć kaktusy stanowią tylko część eksponowanych tu roślin, zaliczanych do dużej grupy sukulentów.