Sekwoja olbrzymia (Sequoiadendron giganteum) to iglaste, wiecznie zielone drzewo z rodziny cyprysów (Cupressaceae). Swoją nazwę zawdzięcza gigantycznym rozmiarom. Sekwoja olbrzymia jest jedynym gatunkiem z rodzaju Sequoia dendron i różni się od sekwoi przybrzeżnych (Sequoia sempervirens), które są najwyższymi żywymi drzewami.
Drzewa te rosną na zachodnich zboczach Sierra Nevadas w Kalifornii na wysokościach od 900 do 2600 metrów. Kiedyś uważano je za najstarsze żywe stworzenia, ale po dokładnych analizach okazało się, że mają nie więcej niż 4000 lat (sosny szczecinowe są starsze, a ostrokrzew królewski – Lomatia Tasmania – w Tasmanii, żyje ponad 43 000 lat).
83-metrowy Sherman
Drzewa te mają zazwyczaj kształt piramidy, z czerwonawo-brązową włóknistą korą, która jest niezwykle odporna na ogień. Największym okazem olbrzymiej sekwoi jest drzewo generała Shermana w Parku Narodowym Sekwoi, mającym u podstawy 31 metrów obwodu, 83 metry wysokości i waży aż 276 ton!
Kilka innych okazów ma ponad 105 metrów wysokości, ale ma mniejszą masę niż drzewo generała Shermana. W Redwood rośnie najwyższe drzewo na świecie, Hyperion (115,5 m wysokości).
Największe czy najwyższe?
To jak to w końcu jest? Potocznie mówiąc „sekwoje” tak naprawdę mówimy o sekwojach wiecznie zielonych – najwyższych drzewach świata i sekwojach olbrzymich, a w zasadzie mamutowcach olbrzymich – największych objętościowo drzewach na świecie.
Mamutowiec olbrzymi (mamutowe drzewo) – gatunek drzew iglastych, wyróżniających się potężnymi rozmiarami i osiągająch wiek 2000-3500 lat. Współczesne drzewa dorastają do 95 m wysokości i 10 m średnicy (z Parku Narodowego Sekwoi w Kalifornii znane są pnie drzew ściętych w XIX wieku, o średnicy 12 m i wysokości szacowanej na 135 m).
Do Europy pierwsze mamutowce sprowadzono ok. połowy XIX wieku, a obecnie są często uprawiane jako drzewa ozdobne w parkach. Wymagają klimatu łagodnego, morskiego, są wrażliwe na mróz. W Polsce przemarzają, dlatego większość okazów rośnie jedynie w zachodniej części kraju.
Mistrzowie survivalu
Mamutowce potrafią przetrwać wszystkie przeciwności: pożar, silne wichry czy uderzenie pioruna, a nawet… korniki. Ich kora przesycona jest kwasami garbnikowymi i innymi związkami, które chronią przed próchnieniem (korniki nie stwarzają dla nich więc żadnego zagrożenia).
Otacza je gruba kora odporna na ogień. Pożary poszycia leśnego mamutowcom właściwie nawet sprzyjają. W płomieniach giną bowiem konkurenci, a pod wpływem wysokiej temperatury otwierają się szyszki mamutowców, więc kiełkujące siewki po pierwsze mają pod dostatkiem słońca, a po drugie – rosną w żyznym popiele.
Uderzenia piorunów uszkadzają wysokie okazy, ale zazwyczaj ich nie uśmiercają. Żyją więc mamutowce, coraz starsze i większe. Główne zagrożenie stanowił dla nich człowiek. Większość ogromnych mamutowców i sekwoi padła pod ciosami siekier w końcu XIX i początkach XX w. Okazało się jednak, że drewno tych gigantów jest twarde, ale kruche. Walące się pnie często roztrzaskiwały się przy uderzeniu o ziemię, stając się surowcem mało wartościowym.
Z pomocą rzecznika amerykańskiego ekologa Johna Muira większość 70 różnych gajów sekwojowych znajduje się obecnie pod ochroną lasów lub parków państwowych lub narodowych, w tym Kings Canyon National Park i Sequoia National Forest.
Gdzie w Polsce?
Przykładowe miejsca, w których możemy podziwiać te piękne i imponujące rośliny to m.in.: ogród botaniczny w Oliwie (Gdańsk), Brwice, (województwo zachodniopomorskie) – obecnie największy okaz w Polsce (prawie 30 metrów wysokości i ponad 100 lat), ogród botaniczny w Glinnej – jeszcze większy okaz od poprzedniego, ale niestety już obumarły z powodu mrozu, Arboretum w Wojsławicach – ogród dendrologiczny na terenie Wojsławic, ogród botaniczny w Poznaniu.
Sekwoje olbrzymie mogą rosnąć tylko na obszarach, gdzie znajdują się bogate gleby aluwialne. Występują na wysokości 1370–2250 metrów nad poziomem morza. Ta duża wysokość jest niezbędna ze względu na obecność suchego górskiego powietrza, które umożliwia otwarcie szyszek drzewa sekwoi.
Drzewa te wymagają suchego lata i mroźnej, śnieżnej zimy, aby zapewnić odpowiednią ilość wody gatunkowi, który wymaga sporego nawodnienia do pomyślnego wzrostu i zachowania optymalnego zdrowia.
Sekwoje olbrzymie występują dziko tylko na terenie wąskiego pasa o długości ok. 400 km, biegnącego pomiędzy 1500-2500 m n.p.m. wzdłuż zachodnich stoków gór Sierra Nevada w Kalifornii.
Poza naturalnym występowaniem, gatunek ten został szeroko rozpowszechniony jako roślina ozdobna i kolekcjonerska.
Powierzchniowy system korzeniowy
System korzeniowy tych drzew jest dość płytki (około 3-4 metrów), ale bardzo rozległy, więc jego uszkodzenie w połączeniu ze zbyt wilgotnym podłożem i silnym wiatrem może doprowadzić do upadku takiego dostojnego kolosa, jakim jest niewątpliwie mamutowiec olbrzymi.
Produkcja szyszek
Przez tysiące lat życia jedno drzewo może mieć do 11.000 szyszek. Każdy stożek posiada ok. 30-50 łusek, w których znajdują się nasiona w różnym rozmiarze.
Oznacza to, że pojedynczy stożek ma średnio 200-250 nasion. Innymi słowy, na jednym drzewie znajduje się ponad 2.200.000 nasion, przy założeniu, że wszystkie one są dojrzałe. Sekwoja olbrzymia wypuszcza rocznie od 300.000 do 400.000 nasion.
Chociaż mówimy tu o gigantycznym drzewie, szyszki nasienne mają zaledwie rozmiar do 10 centymetrów. Te wiecznie zielone szyszki dojrzewają ok. 2-3 lata, po których mogą pozostać zamknięte na kolejne 20 lat, czekając na otwarcie i uwolnienie nasion na ziemię (np. podczas pożaru).
Mamutowiec olbrzymi jest rośliną rozdzielno płciową – niemalże białe, kwiaty męskie są bardzo małe, owalne i są umieszczone na końcówkach pędów, żeńskie zaś występują właśnie w formie szyszek.
Choć uprawa w Polsce jest niezalecana (ze względu na mróz), można w niektórych sklepach dostać sadzonki mamutowca olbrzymiego, które mają około pół metra wysokości i są od razu przygotowane do sadzenia w ogrodzie. Wyszukujemy im stanowiska o glebie żyznej i przepuszczalnej, umiarkowanie wilgotnej, możliwie jak najcieplejsze, osłonięte od podmuchów zimnych, zimowych wiatrów, zaciszne.
Sadzeni odbywa się tak samo, jak w przypadku innych, popularnych w naszych ogrodach, drzew. Sekwoja olbrzymia rośnie bardzo szybko, w sprzyjających warunkach nawet pół metra na rok.