Jak to się dzieje, że pnącza z czasem porastają całe ściany, niczym zielone rusztowanie, które wydaje się być niewzruszone czynnikami atmosferycznymi i upływem czasu?
Jak funkcjonują pnącza wąsoczepne?
U niektórych pnączy w węzłach, po przeciwnej stronie liścia, wyrastają charakterystyczne wąsy czepne. Ich długość zależy od gatunku i może dochodzić nawet do 50 cm jak u winorośli japońskiej. Wąsy na końcach rozdwajają się, wykonują powolne ruchy, są wrażliwe na bodźce mechaniczne i w zetknięciu z podporą owijają się wokół niej przyciągając za sobą pęd, po czym twardnieją. Najlepszymi podporami dla tej grupy pnączy są: kratki, trejaże, liny, druty, a także gałęzie sąsiednich roślin.
Do pnączy wąsoczepnych o pędach drewniejących zalicza się większość pnączy z rodziny winoroślowatych, m. in. winobluszcz zaroślowy, a do roślin zielonych, u których wąsy pojawiają się także na wierzchołkach liści, należą: groszek pachnący, pałczatka szorstkawa i tykwa pospolita.
Jak pnącze "chwyta się" ściany?
Czasami wąsy czepne mają boczne rozgałęzienia zakończone przylgami silnie przywierającymi do muru na zasadzie przyssawki, dzięki czemu roślina jest samoczepna i nie wymaga dodatkowych podpór. Do grupy przylgo czepnych należą winobluszcz pięciolistkowy i winobluszcz trójlistkowy.
Co ciekawe, część pnączy przymocowuje się do podpór przy pomocy ogonków liściowych i szypułek kwiatowych, które podobnie jak wąsy, reagują na bodźce mechaniczne i po zetknięciu z podporą owijają się wokół niej. Stosunkowo delikatne ogonki liściowe mogą objąć nieduże elementy jak: druty, cienkie listwy, kraty, liny, tyczki bambusowe, pędy sąsiadujących roślin. Do trwałych pnączy ogonkowo i szypułko czepnych należą np.: kokornak wielkolistny i miesięcznik kanadyjski, a z pnączy zielonych: nasturcja kanaryjska i nasturcja większa.
Co w przypadku braku organów czepnych?
Osobną grupą są pnącza, które nie tworzą organów czepnych, natomiast wierzchołki ich długich, wiotkich pędów wykonują powolne ruchy rotacyjne i po napotkaniu podpory owijają się wokół niej w ściśle określonym kierunku.
Są rośliny, które ani nie mają organów czepnych, ani ich pędy nie wykonują ruchów wijących, ale pędy te są długie i wiotkie, tak, że mogą biernie wspierać się na sąsiednich roślinach, a w uprawie ogrodowej można je rozpinać na rozmaitych, sztucznych podporach. Prawie zawsze wymagają systematycznego podwiązywania pędów. Przy braku podpór pędy kaskadowo zwisają ku ziemi lub się po niej pokładają.
Rośliny zdrewniałe o takich właściwościach to pnącza prymitywne. Do pnączy prymitywnych o pędach zdrewniałych należą m. in.: forsycja zwisła, jaśmin nagokwiatowy, ognik szkarłatny czy róże długopędowe.
Czym są korzonki przybyszowe?
Niektóre pnącza samoczepne wspinają się przy pomocy korzonków przybyszowych. Mają one długość około 5-10 mm, wyrastają na pędach od strony podpory w warunkach wilgotnego powietrza i zacienienia. Tworzą się albo na odcinkach pędów pomiędzy pąkami liściowymi, np. w bluszczu pospolitego lub w węzłach, np. u milinu amerykańskiego. U hortensji pnącej oraz u bluszczu pospolitego korzonki przybyszowe występują na młodocianych pędach wegetatywnych, natomiast nie ma ich na generatywnych pędach kwiatonośnych.
Po zetknięciu z ziemią korzonki przybyszowe bardzo szybko przekształcają się w normalne korzenie, co sprzyja łatwemu ukorzenianiu pokładających się pędów. Najlepsze podpory dla tych pnączy to elewacje o chropowatej powierzchni, kamienne mury, ściany skalne, pnie drzew.
Co to są pnącza prawoskrętne?
Pnącza prawoskrętne posiadają linię spiralną pędu przebiegającą z lewej strony na prawą (odwrotnie niż ruch wskazówek zegara). Do pnączy prawoskrętnych należą m.in.: glicynia chińska, dławisz okrągłolistny, kokornak wielkolistny, chmiel zwyczajny.
Co to są pnącza lewoskrętne?
U pnączy lewoskrętnych linia spiralna pędu przebiega z prawej strony na lewą (zgodnie ze wskazówkami zegara). Pnącza wijące się sadzi się przy słupach, pergolach, altanach, drutach, kratach. Do pnączy lewoskrętnych należy m.in.: cytryniec chiński, glicynia kwiecista, wiciokrzew japoński, fasola wielkokwiatowa.