Znaczenie roślin związanych z Wielkanocą

Święta wielkanocne mają swoją bogatą symbolikę, która sięga czasów przedchrześcijańskich. Chociaż nie zdajemy sobie z tego sprawy, co roku powtarzamy te same czynności, które czynili nasi przodkowie setki lat temu. Odganiamy zimę, a z nią wszystko, co złe. Witamy nowe życie i zapewniamy sobie powodzenie na kolejne miesiące. Wiosenne święta, mniej medialne od Bożego Narodzenia, są związane z wieloma zwyczajami i symbolami, również kojarzonymi z  konkretnymi gatunkami roślin.

Na stole wielkanocnym nie może więc zabraknąć takich popularnych, roślinnych akcentów jak bazie, palmy wielkanocne, czy ozdobne gałązki z młodymi listkami bukszpanu. Poznaj symbolikę roślin kojarzonych z Wielkanocą.

W Polsce sadzony jest tylko jako roślina ozdobna, ale krzew ten występuje w Afryce Północnej, Europie Środkowej i Południowej, a nawet w Azji Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje! Jest to roślina wieloletnia i może osiągnąć nawet kilka metrów. Choć rośnie bardzo powoli, uprawiana od bardzo dawna ze względu na swoje bardzo gęste, ozdobne i wiecznie zielone liście oraz zwartą strukturę gałązek, które najczęściej formowane są wówczas w kulę lub kolumnę. Jest również wykorzystywany do tworzenia zielonych ścian, czyli wyznaczające przestrzeń, żywopłoty.

W koszyku wielkanocnym często, oprócz tradycyjnych jajek, baranka czy chleba, znajdziemy także gałązki wiecznie zielonego bukszpanu (Buxus sempervirens). Pamiętajmy jednak, że bukszpan  jest trujący!

Tę soczyście zieloną roślinę możemy także wykorzystać do dekoracji w formie stroików i wianków, zawieszanych często na drzwiach. Tradycja głosi, że taka ozdoba na drzwiach odstrasza złe moce, a całoroczny bukszpan ma symbolizować odradzającą się przyrodę i nowy początek.

Więcej o hodowli bukszpanu we wpisie pt. Bukszpan na Wielkanoc.

Świeże wierzbowe gałązki pokryte puchatymi baziami nieodłącznie kojarzą się z Niedzielą Palmową. W Polsce tradycją jest posiadanie charakterystycznej dekoracji w kształcie „palemki” z wierzby, którą upamiętniono wjazd Jezusa do Jerozolimy.

Charakterystyczne i popularne bazie to jedne z pierwszych wiosennych roślin, które tolerują niskie temperatury i łatwo je znaleźć w czasie Świąt lub nawet wcześniej. Bazie symbolizują zatem życie, które potrafi odrodzić się w trudnych warunkach.

Mimo, że to mało efektowna roślina, to zwyczaj wysiewania jej na Wielkanoc datuje się od XV wieku. Rzeżucha, oprócz walorów dekoracyjnych, jest bogatym źródłem witamin i minerałów. Spożywanie jej dobroczynnie wpływa na kondycję włosów czy pomoże w walce z problemami skórnymi.

Można ją wysiewać w naczyniach dekoracyjnych, a na zbiór wystarczy zaczekać zaledwie tydzień, nie zapominając o codziennym podlewaniu. Uprawia się ją na słonecznym i ciepłym stanowisku, np. południowo-zachodnim parapecie.

Oliwka kojarzona jest z prastarym symbolem wolności, pokoju. W starożytnym Egipcie gałąź oliwna była symbolem zwycięstwa faraona, w starożytnej Grecji była symbolem nagrody i wręczano ją zwycięzcom igrzysk olimpijskich.

Oliwa z oliwek to jeden z elementów krzyżma, czyli świętego oleju, który używa się podczas chrztu, bierzmowania, namaszczenia chorych, nadawania święceń i innych. W religii namaszczenie oliwą wiąże się z nadaniem najwyższych godności.

Dzisiaj dziko rosnące oliwki można spotkać głównie na terenach północnej Afryki oraz Hiszpanii. Afrykańska oliwka przystosowała się do skrajnie trudnych warunków przyrodniczych dzięki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu.

W Polsce, mimo że sprzedawana jako drzewko do ogrodu, zazwyczaj nie przeżywa zimy, w szczególności jeśli nie jest zabezpieczona przed niską temperaturą. Oprócz mrozu, jej kolejnym częstym wrogiem są pasożyty, a dokładnie tarczniki.

Oliwkę możemy jednak spróbować hodować jako roślinę doniczkową, którą wystawiamy w sezonie wiosenno-letnim na taras czy balkon, a na zimę chowamy do jasnego, chłodnego pomieszczenia.

Roślina ta kojarzona jest nie tylko z Jonaszem, ale i z Chrystusem. Dlaczego? Jezus, zapowiadając swoją mękę, śmierć, zstąpienie do piekieł i chwalebne zmartwychwstanie porównał się do proroka Jonasza, któremu Bóg darował życie i dał szansę na odkupienie. Księga Jonasza w Starym Testamencie opisuje, jak po swojej misji w Niniwie uciekł on na pustynię, gdzie przetrwał w cieniu mistycznie wyrośniętego, ogromnego ziela. Na temat tego ziela powstało wiele teorii, jednakże najczęściej „krzew Jonasza” utożsamia się właśnie z rącznikiem.

Gatunek tej rośliny szeroko rozprzestrzenił się w regionach o klimacie tropikalnym i podzwrotnikowym. W klimacie okołorównikowym rośnie jako zdrewniały krzew lub małe drzewko, w klimacie śródziemnomorskim jako półkrzew lub bylina, gdzie części nadziemne często giną, a zimuje sam korzeń, a w klimacie umiarkowanym chłodnym (czyli w Polsce) uprawia się rącznik jako roślinę jednoroczną.

Choć jest to roślina silnie trująca, uzyskuje się z niej olej o cennych właściwościach i wykorzystuje w kilku gałęziach przemysłu.

Dzięki swoim przezroczystym, srebrzystoszarym łuszczynom, w wielu językach miesiącznica roczna (Lunaria annua) znana jest jako „judaszowe srebrniki”.

W Ameryce owoce tej pięknej rośliny wykorzystuje się do tworzenia suchych bukietów, które kojarzą się ze srebrnymi monetami dolarowymi – pierwszą walutą niepodległych Stanów Zjednoczonych.

Judaszowiec południowy (Cercis suliquastrum) mimo, że nieobecny w pismach kanonicznych, to powszechnie znany jest w tradycji jako drzewo, na którym powiesił się Judasz. Być może przez pomyłkę, bo w wielu językach nazywa się go „drzewem z Judei”, a nie „drzewem Judasza”.

W Polsce uprawa judaszowca jest bardzo trudna, udaje się to w południowo-zachodnim regionie kraju, ale i w tym przypadku należy okrywać go na zimę słomą. Uprawa jest trudna, zbyt intensywne nawożenie osłabia jego odporność na przymrozki, gdyż przenawożony judaszowiec słabo drewnieje.

Najpiękniejsze w tym drzewie są kwiaty – motylkowate, purpuroworóżowe, zebrane w pęczki, a w dodatku jadalne. Smakują słodko-kwaśno.

Co ciekawe, kwiaty te nie tylko wyrastają z cienkich gałęzi, ale również z konarów i pni, a takie zjawisko określane jest jako kaulifloria. Możemy je również spotkać u chlebowca czy kakaowca. W Polsce często judaszowiec południowy mylony jest z rodzimą osiką (Populus tremula).